دالبی اتمس چیست؟

صدا بخشی جدانشدنی از تجربه شنیدن موسیقی، تماشای فیلم یا انجام بازی‌های ویدیویی‌ست. کیفیت صدا اگر به مهمی تصویر نباشد، از آن کم‌ اهمیت‌تر هم نیست. زمانی که عناوینی چون هِیلو، سری Dark Souls یا The Witcher را به خاطر می‌آوریم، محال است موسیقی‌های اتمسفریک و حسی که در زمان پخش آن‌ها داشتیم را از یاد ببریم.

همین اهمیت زیاد باعث شد صوت همگام با تصویر پیشرفت کند. صدای دالبی در آغاز از کناره‌ها، پشت و جلو به مخاطب می‌رسید. این فناوری خود انقلابی بود و بدون شک تحول بزرگی در نحوه تماشای فیلم در محیط خانه یا سینما ایجاد کرد. اما تصور کنید علاوه بر جهت‌های ذکر شده، صدا را از بالا نیز بشنوید. اگر ساختمانی در حال ریزش است، گویا این شما هستید که زیر آن قرار دارید. صدای هلیکوپترهای جنگی و رعد و برق و تیرباران هم بماند.

تاریخچه فناوری Dolby Atmos

فناوری دالبی اتمس اولین بار با انیمیشن دلیر (Brave) در سال 2012 به سینماها معرفی شد. Dolby Atmos آخرین فناوری صوتی شرکت دالبی است در زمان حیات مؤسس و مغز متفکر این شرکت یعنی دالبی رِی توسعه یافت.

تا پایان سال 2012 تنها 25 مکان از این فناوری جدید بهره‌مند شدند. تعداد سینماها در سال 2013 به 300 و تا سال 2020 به 6,000 افزایش یافت. امروزه بسیاری از دستگاه‌ها از جمله گوشی‌های هوشمند، کنسول‌های بازی Xbox و کامپیوتر‌های شخصی از دالبی اتمس پشتیبانی می‌کنند. با فراگیرتر شدن این فناوری میان دستگاه‌های مختلف، آوردن صدای Dolby Atmos به خانه‌ها هرگز به سادگی امروز نبوده است.

دالبی اتمس چیست؟

Dolby Atmos با اضافه کردن یک بعد دیگر (ارتفاع) به صدای فراگیر، صوتی کاملاً 360 درجه ارائه می‌کند. با دالبی اتمس تمام فضا با صدا پر می‌شود، صداهایی که از جهت‌های مختلف به گوش می‌رسند و هوش از سر مخاطب می‌برند. این سیستم‌ها به اسپیکر‌های متصل به سقف یا اسپیکرهای upfiring که صوت را به بالا می‌فرستند و از سقف بازتاب می‌دهند وابسته هستند. با این ترفند صدا به اصطلاح عمق پیدا می‌کند و بعد جدیدی به آن اضافه می‌شود.

اتمس سیستم‌های اسپیکر 5.1 و 7.1 را بهبود می‌بخشد تا تجربه صوتی پیشرفته‌تر و سه بعدی حاصل کند. داخل هر سینمایی که از این فناوری پشتیبانی کند، تا حداکثر 64 بلندگو در جلو، اطراف و بالای سر حضار نهاده شده است. این کار بُعد ارتفاع را به صدا اضافه می‌کند. شمار بسیار زیاد اسپیکرها به طراحان صدا اجازه می‌دهد که با دقت بالا، اصوات مشخص را به نقاط مشخصی از فضای سالن انتقال دهند. در نتیجه حضار بهتر از همیشه می‌توانند خود را جای شخصیت‌های فیلم (یا بازی) قرار دهند و تجربه‌ای واقع گرایانه‌تر داشته باشند.

اضافه شدن باندهای ارتفاع بزرگترین تغییر را در سینماها ایجاد کرد اما به هیچ عنوان پاسخی به سوال دالبی اتمس چیست نمی‌دهد. صداهای ضبط شده برای اتمس می‌توانند بدون نیاز به هرگونه اسپیکر ارتفاع-محور با سیستم‌های مختلف کار کنند. صدای دالبی اتمس می‌تواند روی سیستم‌های صوتی فراگیر سنتی و به لطف تکنولوژی Dolby Virtual:X، حتی روی هدفون‌ها پخش شود. فناوری‌ای که اپل Spatial Audio می‌نامد مثال خوب و تازه‌ای است. این فناوری از Dolby Atmos و حسگرهای تشخیص حرکت سر ایرپاد پرو استفاده می‌کند.

صدا به طور کلی چگونه ضبط و میکس می‌شود؟

برای این‌که متوجه شوید تفاوت اتمس با فناوری‌های صوتی قدیمی‌تر توسعه داده شده توسط دالبی چیست، باید نگاهی به نحوه ضبط صدا داشته باشیم.

همه صداهایی که در یک فیلم می‌شنوید از موسیقی گرفته تا صدای بازیگران و جلوه‌های صوتی، به کانال‌های مشخصی اختصاص داده می‌شوند. در سیستم‌های صوتی دو‌گانه مانند اکثر هدفون‌ها این کانال‌ها چپ (L) و راست (R) هستند. احتمالاً هنگام گوش کردن به موسیقی با هدفون متوجه تفاوت صدایی که از گوشی راست و صدایی که از گوشی چپ می‌آید شده‌اید. برای سیستم‌های صوتی حرفه‌ای‌تر داستان پیچیده‌تر می‌شود. این کانال‌ها جلو چپ، مرکز، جلو راست، راستِ فراگیر و چپ فراگیر نام دارند. برخی سیستم‌های پیشرفته‌تر کانال‌های پشت فراگیر نیز اضافه می‌کنند.

این کانال‌های صوتی در عمل به این صورت هستند که اگر دو بازیگر روی صفحه در حال صحبت باشند، صدای آن‌ها از طریق کانال مرکزی پخش می‌شوند. در لحظات نفس گیر فیلم، آن موزیک هیجان انگیز که مو به تن آدم سیخ می‌کند معمولا از طریق کانال‌های جلو چپ و جلو راست پخش می‌شود. جلوه‌های ویژه نیز غالبا از کانال‌های صوتی فراگیر شنیده می‌شوند.

همین میکس صدا و کانال‌های صوتی کم و بیش در سیستم اسپیکرهای 5 به 1 خانگی نیز دیده می‌شود. چرا که در این سیستم همان تعداد بلندگو را دارید که سینماها دارند. اما توجه داشته باشید از نظر محل قرارگیری اسپیکرها و قدرت و برد آن‌ها، بین یک سیستم خانگی و چیزی که در سینماهای پیشرفته وجود دارد تفاوت چشمگیری حس می‌شود.

صدای دالبی اتمس چگونه ضبط و میکس می‌شود؟

حالا که درک کلی از نحوه ضبط و پخش صدا داریم می‌توانیم سراغ اصل مطلب برویم. اتمس بر خلاف فناوری‌های صوتی پیشین، اصوات را به یک کانال مشخص محدود نمی‌کند. در عوض اصوات را به عنوان اجسام سه بعدی تفسیر می‌کند و باعث می‌شود به صورت 360 درجه پخش بشوند. دالبی اتمس به فیلمسازان آزادی عمل بسیار بیشتری می‌دهد.

با استفاده از این فناوری، طراحان صدا این قابلیت را دارند که تعیین کنند صدا به طور دقیق از کجا منشا بگیرد و به کجا حرکت کنند. صدا به جای اینکه از یک کانال مشخص شنیده شود، از یک نقطه مشخص در فضای اتاق شنیده می‌شود. این مکان می‌تواند جلو، اطراف یا بالای سر شما باشد.

اکثر سینماها در سرتاسر دیوارها تعداد زیادی اسپیکر کار گذاشته‌اند تا همه تجربه‌ای کم و بیش یکسان داشته باشند. این شامل ویژگی برتر اتمس یعنی بُعد ارتفاع نیز می‌شود. با وجود اسپیکرهای آویزان از سقف، طراحان صدا می‌توانند اصوات را از همه جا به گوش شما برسانند. زمانی که این فناوری درست استفاده شود، صدا طبیعی‌تر خواهد بود و کمتر متوجه افکت‌های ویژه خواهید شد. در نتیجه بیشتر از همیشه غرق در لذت تماشای فیلم می‌شوید.

فناوری دالبی اتمس قابلیت استفاده از حداکثر 128 کانال صوتی را دارد. 10 تای این کانال‌ها، لایه‌های اصلی هستند و 118 تای دیگر، همان‌طور که پیشتر گفتیم برای تفسیر اصوات به عنوان اجسام سه بعدی استفاده می‌شوند. خوشبختانه این فناوری سازگاری زیادی با سیستم‌های مختلف دارد. چه سیستم عظیم اسپیکرهای 64 تایی باشد چه سیستم 7 تایی داخل خانه یا حتی هدفون میان رده، تمام اطلاعات لازم برای پخش آن 128 اجسام صوتی با دقت بالا در دسترس خواهد بود.

صدای دالبی اتمس را چگونه در خانه تجربه کنیم؟

سینماها خوبی‌های غیر قابل انکار دارند اما در نهایت اکثر ما داخل خانه فیلم می‌بینیم. پس حالا که با تاثیر دالبی اتمس در سینما آشنا شدیم، خوب است به حضورش در خانه بپردازیم. اتمس تنها در فیلم‌ها استفاده نمی‌شود بلکه در موسیقی و گیمینگ نیز شاهد حضور پررنگ آن هستیم.

برای اینکه کاربران گوشی‌های هوشمند، رایانه‌های شخصی و کنسول‌های گیمینگ (در حال حاضر فقط Xbox) از اتمس در موزیک و فیلم لذت ببرند، ورژنی مخصوص از این فناوری به نام Dolby Atmos for Headphones در نظر گرفته شده است. خبر خوش این است که با هر هدفونی سازگاری دارد و نیاز نیست هزینه‌های گزاف برای خرید هدفون مخصوص بدهید. البته روی کامپیوتر و اکس‌باکس نیازمند یک پرداخت 15 دلاری است تا برای همیشه بدون هیچ محدودیتی بتوانید از آن استفاده کنید.

به ندرت می‌توان کسی را پیدا کرد که حاضر به وصل اسپیکر به سقف باشد. پس این سوال پیش می‌آید که اسپیکرهای خانگی چگونه از این تکنولوژی صوتی بهره می‌برند؟ همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم، برخی اسپیکرها هستند که روی زمین قرار می‌گیرند اما صدا را به طرف سقف می‌فرستند. این اسپیکرهای upfiring با ارسال اصوات به بالا و بازتاب آنها از سقف، تجربه‌ای مشابه اسپیکرهای متصل به سقف ایجاد می‌کنند. این حالت جایگزینی ساده است که به راحتی نصب می‌شود و کیفیت خوبی ارائه می‌دهد. اما در نهایت چیزی فراتر از شبیه سازی بعد ارتفاع نیست و طبیعتا کیفیت صدا به اندازه زمانی که واقعا از بالا پخش شود نخواهد بود.

علاوه بر اینها اتمس اجازه استفاده از تعداد بیشتری اسپیکر به کاربر می‌دهد. در بیشترین حالت ممکن می‌توانید 24 اسپیکر روی زمین قرار دهید و 10 اسپیکر دیگر به سقف متصل کنید. البته هیچ نیازی به داشتن 34 اسپیکر و انجام این کار ندارید.

جمع بندی: چگونه از دالبی اتمس استفاده کنیم و آیا ارزش دارد؟

وقتی پای فیلم دیدن، بازی کردن یا گوش دادن به موسیقی به میان بیاید، ممکن است با دالبی اتمس سر و کار داشته باشیم. این فناوری صوتی بُعد ارتفاع را به بعدهای طول و عرض اضافه می‌کند و در نتیجه با صدای سه بعدی طرف هستیم. برای لذت بردن از این افزایش در کیفیت صدا، روی رایانه‌های شخصی و کنسول‌های گیمینگ با هزینه کم خرید لایسنس مواجه هستیم؛ و از آنجایی که با هر هدفونی سازگاری دارد نیاز به خرید تجهیزات جدید و گران قیمت نداریم. اما اگر برای سیستم اسپیکر خانگی‌تان می‌خواهید، ناچار به خرید اسپیکرهای بیشتر (برای بعد ارتفاع) و تجهیزات مربوطه هستید.

شایان ذکر است که همه فیلم‌ها، موزیک‌ها و بازی‌ها از تکنولوژی اتمس پشتیبانی نمی‌کنند. البته نگران نباشید چرا که پیدا کردن محتوایی که از صدای اتمس پشتیبانی کند روز به روز آسان‌تر می‌شود.

• شبکه‌هایی مثل Amazon Prime Video، Netflix و Vudu فیلم‌های زیادی برای علاقه مندان به اتمس دارند.
• شبکه‌هایی مثل Amazon Music Unlimited، Apple Music و Tidal موزیک‌های زیادی دارند.
• بازی‌هایی مثل Call of Duty: Warzone، Resident Evil 2، Forza Horizon 4 و Assassin’s Creed Origins روی کامپیوتر و ایکس باکس وان از دالبی اتمس پشتیبانی می‌کنند.

آیا دالبی اتمس ارزش این که مقدار زیادی پول و زمان خرج سیستم اسپیکر کنید را دارد؟ خیر. کیفیت صدا را به میزان باورنکردنی بالا می‌برد اما چیزی نیست که نبودش اذیت‌تان کند. مگر این‌که واقعا خوره‌ی فیلم و موسیقی باشید؛ در آن صورت مخصوص خود شماست. این فناوری بیشتر از این‌که یک نیاز باشد، یک لاکچری است. بهترین جایگزین این است که به سینماهایی بروید که تجهیزات لازم را دارند. بهترین جایگزین خانگی نیز استفاده از هدفون است. کیفیت صدای یکسانی حاصل نمی‌شود اما صدا همچنان سه بعدی خواهد بود.